බිද්ආ යනු කිසිදු සාධයක් නොමැතිව අල්ලාහ්ගේ දහමෙහි අළුතින් ඇති කළ කරුණු වේ.
බිද්ආවෙහි නීතිය: නබි (ﷺ) තුමන්ගේ මග පෙන්වීමකින් තොර ආගමෙහි නාමයෙන් අළුතින් ඇති කළ සියල්ල ප්‍රතික්ෂේප වේ. එය ඔහු කුමන පිවිතුරු චේතනාවකින් ඉටු කළද එයට කිසිදු පිළිගැනීමක් නැත.
යාඥාවෙහි සීමාව ඉක්මවා යෑම කොටස් දෙකකි:
එකක් ෂිර්ක් බවට පත්වෙයි, දෙවනුව බිද්අත් බවට පත්වෙයි.
ක්‍රමානුකූල යාඥාවක් වූවද ක්‍රමානුකූල නොවූ යාඥවාක් වූවද අල්ලාහ් හැර වෙනත් කෙනෙකු වෙනුවෙන් කරන විට එය ෂිර්ක් බවට පත්වෙයි.
ක්‍රමානුකූලවූ යාඥාව ක්‍රමානුකූල නොවන (ඉස්ලාම් පිළිනොගත්) ආකාරයට කරන විට එය බිද්අත් බවට පත්වෙයි.
යාඥාව බිද්අත් බවට පත්වන ආකාරය දැන් විමසා බලමු:
ආගමික විද්වතුන් එයට හේතු වශයෙන් කරුණු හයක් සඳහන් කරති:
1- ආගම සඳහන් නොකර හේතුවකට යාඥාව කිරීම බිද්අත් වේ: උදාහරණයකට මි:රාජ් ගමන නබි (සල්) තුමන්ගේ ජීවිතයෙහි සිදුවිය. උපාවසය නම් යාඥාවද ආගමෙහි පවති. නමුත් මි:රාජ් නම් කාරණාව මුල්කොටගෙන උපවාසය ඉටු කිරීමට ආගමෙහි අවසර නොපවති. එවිට මෙය බිද්අත් බටව පත්වේ. මි:රාජ් හා උපවාසය දෙකටම ආගමෙහි සාධක පැවතුනද එ් දෙක සම්බන්ධ කර උපවාසය ඉටු කිරීමට ආගමෙහි සාධක නොමැත. එබැවින් එය බිද්අත් බවට පත්වේ.
2- නියම කළ වර්ගය වෙනස් කරන විට බ්ද්අත් වේ: උදාහරණයට ඊදුල් අල්හා උත්සව සලාතයෙන් පසු උල්හියා දීම ආගමික ඉගැන්වීමකි. කෙනෙකු ඊදුල් අල්හා සලාතයෙන් පසු අශ්වයෙකු අල්ලාහ්ගේ නාමයෙන් කැප කරයි. මෙය බිද්ආ වේ. හේතුව ඔටුවෙකු හෝ ගවයකු හෝ එළුවෙකු, බැටළුවෙකු පමණයි උල්හියා වශයෙන් කැප කළ හැක්කේ. අශ්වයන් උල්හියා වශයා දීමට කිසිදු සාධකයක් නොමැත. එබැවින් එය බිද්ආ වේ.
3- නියම කළ ප්‍රමාණය වෙනස් කරන විට එය බිද්ආ වේ: කෙනෙු ලුහර් සලාතය නියමිත වේලාවට ඉටු කරයි. නමුත් යහපත අපේක්ෂා කරමින් රක්අත් පහක් ඉටු කරයි. ඔහු ඉටු කරන ලුහර් සලාතය නියමිත වේලාවට අල්ලාහ් වෙනුවෙන් ඉටු කළද රක්අත් පහක් ඉටු කරන විට එය බිද්ආ වේ. හේතුව කිසිදු සාධකයක් නොමැතිව රක්අතයක් ඔහු දැනුවත්ව වැඩි කරයි.
4- නියම කළ කාලය වෙනස් කරන විට එය බිද්ආ වේ: කෙනෙකු ලුහර් සලාතය එම සලාතයෙහි වේලාවට පෙර ඉටු කරයි, කෙනෙකු හජ් කර්තව්‍යෙයෙහි 8 වැනි දින ගොස් අරෆායෙහි රැදි සිටී. මෙය බිද්ආ වේ. හේතුව ඉස්ලාම් සදහන් කළ වේලාවෙහි ඔහු එය ඉටු කලේ නැත.
5- නියම කළ ස්ථානය වෙනස් කරන විට එය බිද්ආ වේ: හජ් යාඥාවෙහි 9 වැනි දින අරෆාවෙහි රැදි සිටිය යුතුයි. කෙනෙකු ගොස් එ දින ඒ වෙනුවට මිනාවෙහි රැදී සිටියා නම්. එය බිද්ආවේ එම යාඥාව ප්‍රතික්ෂේප වේ.
6- නියම කළ ක්‍රමය වෙනස් කරන විට එය බිද්අත් වේ: මස්ජිදයට පැමිණ සි්‍යළු උදවිය තහියියතුල් මස්ජිද් සලාතය ඉටු කරති. සියළු අය තනි තනිව ඉටු කිරීම දුටු කෙනෙකු එන්න හැමෝම සමූහව තහියියතුල් මස්ජිද් සලාතය ඉටු කරමු යනුවෙන් පවසා සමූහව ඉටු කළේ නම් එය බිද්ආ වේ. එය ප්‍රතික්ෂේප වේ. හේතුව එය සමූහව ඉටු කිරීමේ ක්‍රමයට සාධක නොමැති හෙයින්.
“කවුරුන් අපේ මෙම (ආගමික) විෂයෙහි නොමැති දෙයක් අළුතින් ඇති කරයිද එය ප්‍රතික්ෂේප වේ” යනුවෙන් නබි (ﷺ) තුමන් පැවසූහ විස්තර කරන්නේ: ආයිෂා (රලි) තුමිය. මූලාශ්‍රය: බුහාරි 2697).
“කාර්්‍යයන් අතුරින් ඉතා පහත්ම කාර්්‍ය වන්නේ ආගමේ අළුතින් ඇති කරන කාර්්‍යයන් වේ. ආගමේ අළුතින් ඇකි කරන සෑම බිද්ආවක්ම නොමග යවයි” යනුවෙන් නබි (ﷺ) තුමන් පැවසූහ. (විස්තර කරන්නේ: ජාබිර් ඉබිනු අබ්දුල්ලාහ් (රලි) තුමන්, මූලාශ්‍රය: මුස්ලිම් 2042)
By Abu Asma
www.yayuthumaga.com