ඉස්ලාම් අංග සම්පුර්න දහමක් බැවින් අවංකව සහ සාදාරන අන්දමින් වෙළඳාම් කිරීමත් දහමේ කොටසක් බවට පත්වේ. මේ නිසා සෑම හදිස් ග්‍රන්තයකම වෙළඳාම පිලිබඳ පරිජ්ජේදයක් ඇතුලත් කොට ඇත. අල්-කුරානයේ ද නිවැරදි කිරුම් මිනුම් ගැන සඳහන් වේ. මේ හැම දෙයකින්ම බලාපොරොත්තු වන්නේ ජනතාවට සාදාරනය කරන සමාජයක් බිහි කිරීමය. ජනයාට සාදාරනය ඉටු නොකර සිදු කරන පින් දහම් වලින් පමණක් ස්වර්ගයට යාමට නොහැකිය.
වෙළඳාම පිලිබඳ ආචාරධර්ම වලට අනුව මුස්ලිම්වරයෙකු පහත දැක්වෙන කරුණු පිළිපැදිය යුතුය.
- රැවටීම හෝ මුලාකිරිම නොකළ යුතුය.
- භාණ්ඩයක් විකිණීමේදී අධික ලෙස දිව්රුම් නොකළ යුතුය. අධික ලෙස දිව්රා වෙළඳාම් කිරීමෙන් එහි ආශීර්වාදය (blessings) නැතිවී යන බව නබිතුමා පවසා ඇත (සහිහ් මුස්ලිම්)
- අවසාන තීරණයට එළඹීම සඳහා දෙපාර්ශවයේම කැමැත්ත තිබිය යුතුය
- නිවැරදි කිරුම් සහ මිනුම් සිදු කළ යුතුය
- වෙළඳාම් කිරීමේදී ඒකාධිකාරයක් පවත්වා නොගත යුතුය
- නිදහස් ව්‍යවසායක් තිබිය යුතුය. එනම් කිසිම භාණ්ඩයකට අත්‍යවශ්‍ය හේතුවකට මිස මිල පාලනය නොකළ යුතුය
- මිළ ඉහල දැමීමේ අදහසින් භාණ්ඩ සගවා තැබීම නොකළ යුතුය
- ඉස්ලාම් දහමින් තහනම් කළ භාණ්ඩ අලෙවි නොකළ යුතුය
පාරිබෝගිකයාට අවශ්‍ය නොවන භාණ්ඩ විකුනාගැනීම සඳහා ක්‍රියා නොකළ යුතුය. බොහෝ වෙළඳුන් මේ සඳහා නොයෙකුත් ක්‍රම උපයෝගී කරගනිති. එහෙත් එය වරදක් බව ඉස්ලාමීය විද්වතුන් පවසා ඇත. බොහෝ විට මෙය සිදුවන්නේ ලොතරැයි ක්‍රම හඳුන්වා දීම හරහාය. යම් සීමාවකට වඩා භාණ්ඩ මිලදී ගැනීමෙන් නොමිලේ ලොතරැයි පතක් ලබා දීමෙන් සිදු වන්නේ තමන්ට අනවශ්‍ය භාණ්ඩ හෝ මිලදී ගෙන එම සීමාව ඉක්මවා ගැනීම ය.
විකුණන ලද භාණ්ඩයක් නැවත ගෙනවිත් දුන් විට එය භාර ගැනීම ඉතා හොඳ ක්‍රියාවක් බව ඉස්ලාම් දහම පෙන්වා දී ඇත.
මුස්ලිම්වරුන්ට පොලිය තහනම් වේ. එබැවින් මුදලට මුදල් විකිණීම කළ නොහැකිය. පොලියෙන් සිදු වන්නේ එවැනි ක්‍රියාවකි.
“වෙළදාම පොලිය මෙන්ම වන්නේයැයි ඔවුහු පැවසුහ. එහෙත් අල්ලාහ් පොලිය තහනම්කොට වෙළදාම අනුමත කර ඇත” (කුරානය 2:275).
නබිතුමා පවසා ඇති හදීසයකට අනුව තමන් සන්තකයේ නොමැති දේවල් විකිණීමෙන් වැලකී සිටිය යුතුය. එවැනි භාණ්ඩයක් පාරිබෝගිකයාට ලබා දිය යුතු නම් මුලින් කළ යුත්තේ එම භාණ්ඩය මිලට ගෙන තමන් සතු කරගත් පසු එය පාරිබෝගිකයාට පෙන්වා වෙළඳාම් කිරීමය.
“ඉබ්නු හිසාම් (රලි) තුමා නබිතුමාගෙන් මෙසේ ඇසුවේය. නබිතුමාණෙනි! ජනතාව මා සන්තකයේ නොමැති දේවල් මිලදී ගැනීම සඳහා පැමිණෙන්නේය. එබැවින් මා වෙළඳ පොලින් ඒවා මිලදී ගන්නද? එවිට නබිතුමා පවසා සිටියේ ‘ඔබ සන්තකයේ නොමැති දේවල් විකුනන්න එපා’ යනුවෙනි”
මුස්ලිම්වරුන් වෙළඳාම නිසා හෝ වෙන යම් කරුණක් නිසා හෝ අනිවාර්ය කොට තිබෙන සලාතය පැහැර හැරීම බලවත් වරදකි. විශේෂයෙන්ම සිකුරාදා දිනයේදී නැමදීම සඳහා අරාදනය ලැබුණු වහාම තම ව්‍යාපර කටයුතු නවත්වා ජුම්මා සලාතය සඳහා මස්ජිදයට යා යුතුය. එහෙත් සලාතය අවසාන වූ වහාම නැවත ව්‍යාපාර කටයුතු වල නියැලීමට හැකිය.
“විස්වාසවන්තයෙනි! ජුම්මා දිනයේදී සලාතය සදහා ආරාධනය ලැබුණු විට වෙළදාම අත්හැර අල්ලාහ්ව zසික්ර් (නැමදුම්) කිරීම සදහා වහා පිටත්ව යනු. ඔබ දන්නෙහි නම් මෙය ඔබට වඩාත් ප්‍රයෝජනවත්ය” (කුරානය 62:9).
By Fasy Ajward.B.Sc(Sp.Phy)Hons.Jpura.
Ex: Research officer at Ceylon Institute of Scientific and Industrial Research.